Koronavirüs (corona virüs) tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de gündeme oturdu. İnternette ve sosyal medyada yer alan bilgi kirliliği ise, insanların kafasının karışmasına neden oluyor. Özellikle Dünya Sağlık Örgütü’nden alınan, doğrulanmış veriler ışığında hazırlanan içeriğimizde Coronavirüs hakkında merak ettiklerinizi bulabilirsiniz.
- Virüs nedir?
- Coronavirüs nedir?
- 2019 Yeni Coronavirüsü nasıl yayılır?
- Coronavirüs risk grubu nedir?
- Coronavirüsünün semptomları nelerdir?
- Coronavirüs ölüm oranları nelerdir?
- Coronavirüsü nasıl teşhis edilir?
- Coronavirüs nasıl tedavi edilir?
- Coronavirüsünden korunmak için nasıl önlemler alınabilir?
Virüs Nedir?
Virüsler kendi kendini çoğaltabilen, en basit organizmalar olarak bilinmektedir. Sadece genetik yapısını taşıyan DNA veya RNA denilen molekülleri çevreleyen bir protein tabakasından ibarettir.
Bazı virüslerde örneğin yeni koronavirüste olduğu gibi zarf adı verilen, onu çevreleyen bir yağ tabakası bulunmaktadır. Bu kadar basit bir organizmanın kendi kendine dışarda çoğalma yeteneği yoktur.
Virüsler zorunlu hücre içi parazitidirler; konak adı verilen, kendilerinin özgün bir şekilde seçtiği hücrenin içerisine girdikleri zaman çoğalma yetenekleri olan mikroorganizmalardır. Bu durumu bilgisayar virüslerine benzetebiliriz.
Bilgisayar virüsleri de çok küçük bir programdır; tek başına bir bilgisayarı işletip, çalıştıramaz. Mutlaka kendini çoğaltabilmek için bilgisayar programı içerisine girip oradaki işletim sistemini kullanarak, kendisinin kopyalarını başka bilgisayarlara göndermeyi hedefler.
Bilgisayar programı nasıl kendini çoğaltıp yayılıyorsa, bu programlara virüs benzetmesi doğadakine benzer bir örnektir.
Virüsler, çok özgül hücreleri seçerler; örneğin yeni koronavirüs, solunum yolu mukozalarını sevdiği için damlacık yoluyla insandan insana bulaşma özelliğindedir. Virüsün, solunum yolu mukozalarına girdiği zaman çoğalıp dokulara zarar vermesi belirli bir süre aldığı için bu süreye kuluçka dönemi denilmektedir.
Coronavirüs nedir?
2019 yılının Aralık ayında, Çin’de birdenbire sebebi açıklanamayan zatürre olguları ortaya çıkmaya başladı. Yapılan araştırmalar, bu zatürre vakalarının daha önceden tanımlanmamış yeni bir tip coronavirüs (coronavirus) olduğunu ortaya çıkardı. Virüsün bu formuna, 2019 yılında ortaya çıktığı için, Coronavirus 2019 yani COVID-19 denildi. Coronavirüs aslında, hayvanlarda bolca rastlanan bir virüstür. Son zamanlarda hastalığa neden olan virüsün kaynağının, ise Çin’in Wuhan kentinde bulunan Huanan deniz ürünleri pazarı olduğu düşünülmektedir. Önce hayvandan insana bulaşan virüsün insandan insana da yayılabildiği zamanla anlaşılmıştır.
Gündeme son salgın ile birlikte gelse de esasında coronavirüsler, farklı tipleri olan geniş bir virüs gurubudur. Genetik materyal olarak RNA taşır, hatta RNA taşıyan virüsler arasında en büyük genoma sahip olan virüs gurubudur. Coronavirüs, zarflı bir virüstür ve zarfının etrafından dışarıya doğru diken (spike) şeklinde çıkıntılara sahiptir. Bu yapı, ona elektron mikroskobu altında bakıldığında kraliyet tacı şeklinde bir görüntü verir. Bu nedenle de, virüse Latince kraliyet tacı anlamına gelen Corona ismi verilmiştir.
Coronavirüslerin farklı tipleri, farklı rahatsızlıklara neden olur. Örneğin bazı coronavirüsler, sindirim sistemi (gastrointestinal) rahatsızlıklarına neden olurken, bazıları ise solunum sistemi ile ilgili şikayetleri beraberinde getirir. Solunum rahatsızlıklarına neden olan coronavirüsler de kendi aralarında farklılık gösterir. Bazı enfeksiyonlarda sadece nezle kadar hafif semptomlar gözlenirken, bazı kişilerde zatürreye varan sonuçlar ortaya çıkar. Bununla beraber, coronavirüsler, tarihteki üç örneği dışında genelde hafif semptomlar gösterir. Örneklerden ilki yine Çin’de 2003 senesinde gözlenen İngilizce ‘Severe Acute Respiratory Syndrome – Ciddi Akut Solunum Sendromu’ kelimelerinin kısaltması olan SARS coronavirüsüdür. 2012 senesinde ise, bu sefer Suudi Arabistan’da ‘Middle East Respiratory Syndrome – Orta Doğu Solunum Sendromu’ olarak adlandırılan MERS coronavirüsü ortaya çıkmıştır. Son olarak da, şu anda dünya üzerinde hızla yayılmakta olan 2019 n-CoV (2019 Novel Coronavirus, 2019 Yeni Coronavirüsü) ortaya çıkmıştır. Bütün bu örneklenen coronavirüsleri ciddi semptomlara yol açar, hatta ölümle sonuçlanabilir.
Coronavirüslerin hayvandan insana aktarılması da – ilk defa gözlenmemiştir. SARS hastalığının, Asya’da yaşayan bir kedi türü olan Misk (Civet) kedisinden insana bulaştığı düşünülmektedir. MERS ise Orta Doğu’da çok yaygın ve insanlarla yakın temas halinde bulunan, deveden insanlara yayılmıştır. 2019 coronavirüsünün ise hayvan pazarından alınan yarasaların ya da pangolin isimli egzotik bir hayvanın tüketilmesiyle insanlara bulaştığına dair yaygın bir kanı mevcuttur. Bununla birlikte, bu bilgi Dünya Sağlık Örgütü tarafından henüz doğrulanmamıştır.
2019 Yeni Coronavirüsü nasıl yayılır?
Coronavirüsünün tam olarak insandan insana bulaşma yolunun moleküler mekanizması şu anda çözülmüş olmasa da, genel olarak solunum yolları hastalıklarının bulaşma prensibi benzerdir. Solunum yolları hastalıkları, damlacık saçılması ile yayılır. Bu yayılma türünde, hasta bir insan öksürdüğünde ya da hapşırdığında etrafında bulunan kişiler, bu mikroba maruz kalmış olur. Bir başka bulaşma yolu ise, damlacık ile kirlenen bir nesneyi kullanma sonucunda oluşur.
Coronavirüs risk grubu nedir?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre canlı hayvanlarla uğraşanlar (özellikle Uzak Doğu bölgesinde) en büyük risk altında olanlardır. Bunun haricinde hasta kişilerle yakın temas halinde olan aile bireyleri ve sağlık görevlileri de yine coronavirüs risk gurubunda yer alır. Ölüm oranları açısından ise 65 yaş üstü grup daha yüksek risk altındadır.
Coronavirüsünün semptomları nelerdir?
Coronavirüs hakkında şu ana kadar bilinen bilgiler doğrultusunda, semptomlar orta dereceli ya da şiddetli olabilmektedir. En çok gözlenen semptomlar; ateş, öksürük ve solunum güçlüğüdür. Burun akıntısı, coronavirüste bildirilmemiştir. Bu nedenle, burun akıntısı olmadan öksürük ve solunum güçlüğü ve ateş gözlendiğinde kesinlikle kalabalık yerlerden uzak durmak ve en kısa sürede sağlık kuruluşuna baş vurmak çok önemlidir. Ciddi coronavirüsü vakalarında ise zatürre, böbrek yetmezliği ve ölüm meydana gelir.
Coronavirüs ölüm oranları nelerdir?
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, virüsün mortalite (ölüm) oranını söylemek şu andaki bilgilere göre pek mümkün değildir. Buna rağmen, 24 Şubat 2020 tarihinde yayımlanan bir makale, Çin’de 11 Şubat itibariyle doğrulanmış (test ile konfirme edilmiş) vakalar üzerinden bir ölüm oranı çıkarımı sunmaktadır. Bu makaleye göre, 11 Şubat itibariyle Çin’de bulunan 72314 vakanın 44672 olgusu doğrulanmış olgulardır. Genel vaka ölüm oranı bu hastalarda %2,3 olarak bulunmuştur (44672 onaylı vakada 1023 ölüm). Yaşlara göre incelendiğinde ise 70-79 yaş arası vakalarda mortalite oranı %8’e yükselmektedir. Bu oranlara bakıldığında yaşlı nüfusun en yüksek risk altında olduğunu söylemek mümkündür.
Coronavirüsü nasıl teşhis edilir?
Coronavirüs, PCR (polimerize zincir reaksiyonu) adı verilen bir testle teşhis edilir. Bu test ile sadece virüste bulunan genetik materyal çoğaltılarak kesin tanı koyulabilir.
Coronavirüs nasıl tedavi edilir?
Coronavirüs bir bakteri olmadığı için antibiyotikler işe yaramaz. Şu anda coronavirüse özgü bir tedavi yoktur. Ana tedavi, semptomatik tedavidir. Coronavirüs tedavisi ve coronavirüs aşısı geliştirme çalışmaları sürmektedir. Her virüs gibi coronavirüste de bağışıklık sistemini güçlü tutmak (yeterli kaliteli uyku, dengeli beslenme ve fiziksel aktivite) önemlidir.
Coronavirüsünden korunmak için nasıl önlemler alınabilir?
Coronavirüsün yayılmasını azaltmak veya enfeksiyondan korunmak için en temel önlem, temel hijyen kurallarına uymaktır. Bunlardan en önemlisi ellerin yıkanmasıdır. Zarflı virüsler sabun ile yıkanmaya, alkol ile dezenfekte edilmeye dayanıklı değillerdir. Bu nedenle, el yıkama alışkanlığı olan ve genel hijyen kurallarına dikkat eden toplumlarda bu virüsün yayılması daha yavaş olacaktır.
